استرس شغلي و سلامت رواني
مشاغل و حرفه‌ها بخش مهمي از زندگي ما هستند. همراه با ايجاد يك منبع درآمد، مشاغل به ما كمك
مي‌كنند تا خواسته‌هاي شخصي خود را برآورده كنيم، شبكه‌هاي اجتماعي شكل دهيم و به جامعه خدمت
نماييم.
استرس در كار:
حتي «شغل‌هاي رويايي» هم داراي لحظه‌هايي پراسترس، انتظارات كاري و ساير مسئوليت‌ها
مي‌باشند. براي برخي افراد، استرس محركي است كه انجام بعضي كارها را حتمي مي‌سازد. به
هرحال، استرس محيط كاري مي‌تواند براحتي زندگي شما را تحت تأثير قرار دهد. ممكن است بطور
مداوم در مورد يك پروژه خاص نگران باشيد، از رفتار نادرست يك همكار يا سرپرست (مدير گروه)
احساس ناخوشايندي داشته باشيد يا آگاهانه و به اميد كسب يك ترفيع، بيش از حد توانتان كاري را
بپذيريد. چنانچه شغل‌تان را در رأس همه امور خود قرار دهيد، روابط شخصي‌تان تحت تأثير قرار
گرفته و با فشارهاي كاري ادغام مي‌شود.
از كار بركنار شدن، تغييرات مديريتي و سازماني مي‌تواند امنيت شغلي فرد را آشفته سازد. مطالعه يك
محقق نروژي نشان داده است كه تنها شايعه‌اي در مورد تعطيلي كارخانه باعث افزايش فشارخون و تپش
قلب كارگران شد.
تحقيقات انجام گرفته در آمريكا دال براين است كه صدمات و آسيب‌هاي محيط كاري در سازمان‌هايي
كه به سمت خصوصي شدن پيش مي‌روند، افزايش يافته است.
واكنش بدن:
در كنار ضررهاي حاصله از استرس كاري برروي احساسات، طولاني شدن اين نوع استرس مي‌تواند
بر سلامتي جسماني شما نيز تأثير بگذارد. مشغوليت ذهني مداوم با مسائل شغلي غالباً منجر به تغذيه
نامناسب و نامرتب و عدم ورزش كافي مي‌شود كه نهايتاً مشكلاتي چون اضافه وزن، فشارخون بالا و
افزايش مقدار كلسترول را به همراه خواهد داشت. تنش‌هاي شغلي مثل پاداشهاي كم، محيط كاري
غيردوستانه و ساعات كاري طولاني مي‌تواند موجب بيماري قلبي شود (مثل حملات قلبي).
اين مسأله، بويژه براي كساني كه كارهاي پورسانتي انجام مي‌دهند بيشتر صدق مي‌كند. مطالعات نشان
مي‌دهد، از آنجائيكه اين افراد كنترل كمي بر محيط‌هاي كاري خود دارند، بيشتر از افرادي كه داراي
2
شغل‌هاي قراردادي ثابت مي‌باشند مبتلا به بيماري قلبي مي‌شوند. سن نيز بعنوان عاملي جهت استرس
كاري محسوب مي‌شود. مطالعات دانشگاه اوتاوا مبني بر اين است كه كاركنان شاغل پراسترس، زودتر
پير مي‌شوند و فشار خون آن‌ها نسبت به سطوح نرمال، بالاتر است.
عدم وجود انرژي رواني:
فشار كاري باعث فرسودگي رواني مي‌شود، حالتي كه با خستگي روحي ونگرش‌هاي منفي و بدبينانه
نسبت به خود و ديگران همراه مي‌باشد. فرسودگي رواني منجر به افسردگي مي‌شود و انواع
بيماري‌هاي قلبي و سكته، اختلالات غذايي و گوارشي، ديابت و انواع سرطان را به دنبال خواهد داشت.
افسردگي مزمن نيز ايمني شما را در مقابل بيماري‌هاي ديگر كاهش داده و حتي مي‌تواند موجب مرگ
زودرس شود.
چه مي‌توان كرد؟خوشبختانه، راه‌هاي زيادي براي كنترل استرس شغلي وجود دارد. يكي از بهترين
روش‌ها، ورزش و تغذيه مناسب مي‌باشد. روش‌هاي ديگر بر موضوعات خاصي چون مديريت زمان
(كنترل زمان)، آموزش مداوم مهارت‌هاي اجتماعي مناسب توجه مي‌كنند. يك روان‌‌شناس خوب نيز
مي‌تواند به شما كمك كند تا علت استرس خود را شناخته و روش‌هاي خاصي را براي غلبه بر آن
اعمال كنيد.
در پايان نكات ديگري نيز درباره استرس شغلي ارائه مي‌شود:
1- از بيشترين مقدار تنفس (و استراحت) در يك روز كاري بهره ببريد: حتي ده دقيقه استراحت، به
ديدگاه ذهني شما طراوت مي‌بخشد. قدري پياده‌روي كنيد، با همكارتان پيرامون مسائلي غير از شغل
صحبت كنيد. چشمايتان را به آرامي ببنديد و چند نفس عميق بكشيد.
2- استانداردهاي قابل قبولي براي خود و ديگران در نظر بگيريد: انتظار كمال مطلوب را نداشته
باشيد. با كارفرما در مورد وضعيت شغلي خود صحبت كنيد. مسئوليت‌ها و معيارهاي كاري شما، دقيقاً
بازتاب آن چيزي است كه انجام مي‌دهيد. كار گروهي به منظور ايجاد تغييرات لازم نه تنها براي
سلامتي جسمي و رواني شما مفيد است بلكه روي هم رفته خلاقيت سازمان را نيز بالا مي‌برد
عوامل مؤثر بر سلامت روانی کارکنان
مقدمه
3
در بررسی ویژگیهای جسمی و روانی افراد دو عامل اساسی مشخص وراثت و محیط هستند که هر دو
از لحاظ تأثیری که بر فرد می‌گذارند، حائز اهمیت فراوان هستند. انسان زندگی خود را در محیطهای
مختلف می‌گذراند که محیط کاری از مهمترین محیطهایی است که فرد از بزرگسالی بخش اعظمی از
وقت خود را در آنجا سپری می‌کند. بر این اساس روشن است عوامل موجود در محیط کاری عملکرد
فرد را در شغل او تحت تأثیر قرار می‌دهند که این مسأله در نتیجه وساطت عوامل روانی متأثر از
شرایط محیطی است.
لزوم بررسی تأثیر محیط کار بر سلامت کارکنان
این دسته از مباحث و تحقیقات از جنبه‌های مختلفی حائز اهمیت هستند. شاید روشنترین نتیجه بررسی
چنین تأثیراتی افزایش بازده و عملکرد کارکنان است. تمام محیطهای کاری ، سازمان ، ادارات ،
کارخانجات و مراکز تولیدی و غیره در صدد افزایش کارایی کارکنان خود هستند که ایجاد شرایط
محیطی سالم اولین و اساسی‌ترین گام در این راستا می‌باشد. از سوی دیگر بهداشت و سلامت جسمی و
روانی افراد در جنبه‌های دیگر زندگی فردی ، خانوادگی و اجتماعی تأثیر دارد. بطوری که در جوامع
مختلف به تأمین سلامت افراد توجه شایانی می‌شود و برنامه ریزیها و هزینه‌های کلانی صرف این امر
می‌شود.
عوامل محیطی مؤثر بر سلامت کارکنان
روشنایی و نور محیط کار
مشاغل مختلف در محیطهای مختلفی انجام می‌گیرند. برخی از مشاغل در محیطهای باز و برخی در
محیطهای بسته انجام می‌شوند. در محیطهای بسته میزان روشنایی کافی و مناسب بسیار حائز اهمیت
است. بطوری که هم نور کم و هم نور زیاد می‌توانند تأثیرات منفی روی فرد داشته باشیم. برخی از این
تأثیرات جسمی است مثل تأثیر روی دستگاه بینایی و برخی دیگر تأثیرات روانی هستند. کار در
محیطهای بسته کم نور و همچنین پر نور اغلب با خستگی و تحریک پذیری فرد همراه هستند. افرادی که
در چنین محیطهایی کار می‌کنند بازده مناسبی ندارند و اغلب ویژگیهای منفی روانی از خود نشان
می‌دهند.
عامل سر و صدایی محیط کار در سلامت کارکنان
دستگاه شنوایی انسان به دامنه محدودی از اصوات حساس است بطوری که اصوات و سر و صداهایی
که در طیف بالای این دامنه قرار می‌گیرند برای فرد آزار دهنده هستند. چنین صداهایی علاوه بر ایجاد
4
مشکلات شنوایی در فرد تغییرات جسمی و روانی دیگری نیز بوجود می‌آورند. از لحاظ جسمی فشردگی
عروق خونی ، تغییرات ضربان قلب ، گشاد شدن مردمک چشم ، بالا رفتن فشار خون ، کشیدگی
عضلات و ... را می‌توان مشاهده کرد. چنین شرایطی معمولا با علائم اضطراب همراه هستند.
پرخاشگری ، بی‌اعتمادی و تحریک پذیری در افرادی که در محیطهای پر سر و صدا کار می‌کنند
مشاهده می‌شود.
نقش درجه حرارت و رطوبت محیط کار در سلامت کارکنان
کار در محیطهایی با حرارت نامناسب ، بسیار سرد یا بسیار گرم همراه با مشکلات شناخته شده‌ای برای
افراد است بطوری که مشکلات جسمی از جمله درد مفاصل ، پایین آمدن سطح مقاومت بدن ،
سرماخوردگی و ... را می‌توان نام برد. ناراحتیهای مربوط به دستگاه تنفسی نیز در کارکنان چنین
محیطهایی بیشتر دیده می‌شود.
نقش سایر عوامل در محیط کاری بر سلامت کارکنان
عوامل متعددی وجود دارند که در محیط کار بر سلامت افراد مؤثر هستند. از جمله رنگها ، با تأثیری که
بر روحیه و شرایط روانی فرد می‌گذارند. به عنوان یک عامل محرک یا کسالت آور عمل می‌کنند.
رنگ محیط کار علاوه بر تناسب آن با نوع کار باید با شرایط روانی افراد نیز سازگاری خوبی داشته
باشد. تأثیر آلودگی داخلی محیط کار و بهداشت محیط کار نیز که کاملا روشن و واضح است. تراکم کار
، ساعات کار و زمان کار عوامل مهم دیگری هستند. تراکم زیاد کاری ، انجام کار در ساعات نامناسب
که با خستگی و ضعف جسمی و روانی برای فرد همراه هستند، با تداوم در طول زمان سلامت جسمی و
روانی فرد را تهدید خواهند کرد.
عوامل مربوط به مسائل ارتباطی از عوامل مهم دیگری هستند که بر روی فرد اعم از سلامت یا عملکرد
او در محیط کار تأثیر می‌گذارند. نوع ارتباطات موجود در محیط کار ، نفوذ و اعمال قدرت مدیر ،
شیوه ارتباطی و شخصیت و اهداف او نقش مهمی در بهداشت روانی فرد و میزان خشنودی او از محیط
کار دارند.
|